Hızlı Bilgi Molası Yazılar

Giriş Merhaba — bugün sizlerle, benim de uzun süredir merak ettiğim bir konu üzerine konuşmak istiyorum: Finlandiya’da gündüz saatleri nereye kadar uzanıyor, ne kadar kısa oluyor? Bu soruyu bir bilim insanının merakıyla ve herkesin anlayabileceği biçimde ele almak istiyorum. Uzak Kuzey’de yaşam, ışığın devinimi ve mevsimsel değişimler hepimizi şaşırtabilir. Şimdi birlikte ülkenin coğrafyası, Dünya’nın eğikliği ve mevsimlerin rolü üzerinden bu durumu inceleyelim. — Hangi faktörler gündüz süresini belirliyor? Dünya’mızın dönme ekseni yatay değil, yaklaşık 23,5 derecelik bir eğimle yer alıyor. Bu eğim, özellikle yüksek enlemlerde gündüz–gece sürelerinin mevsim boyunca dramatik biçimde değişmesine neden oluyor. Finlandiya’nın yaklaşık 60°–70° Kuzey enlemi arasında yer alması, burada gün ışığının uzunluğu üzerinde…

Ittıratsızlık Ne Demek? Felsefi Bir Deneme Felsefe, her zaman bir kavramı, bir durumu, bir insan deneyimini derinlemesine anlamaya çalışan bir uğraş olmuştur. Bizlere sunulan her bir kelime, düşünceyi şekillendirmenin, zihinsel bir keşif yolculuğuna çıkmanın aracı olabilir. Bugün ele alacağımız kavram, sıradan bir günlük dil kullanımı gibi görünse de derin anlamlar ve felsefi sorgulamalar barındıran “ittıratsızlık”tır. Bu kelime, ilk bakışta belki de birçok kişi için tanıdık olmasa da, içerdiği anlam, insan doğasını, toplumsal ilişkileri, etik ve epistemolojik soruları tartışmaya açar. Peki, “ittıratsızlık” nedir ve nasıl anlaşılabilir? Bu soruyu, felsefi bir bakış açısıyla derinlemesine inceleyeceğiz. Ittıratsızlık ve Etik Perspektif İttıratsızlık, birinin başka…

Ilmek Mi, İlmik Mi? Toplumsal Yapıların Dili Üzerine Bir Sosyolojik Analiz Bir Araştırmacının Girişi: Toplumsal Yapıları Anlamaya Çalışmak Dil, bir toplumun düşünsel yapısını ve kültürel kodlarını yansıtan en güçlü araçlardan biridir. Her kelime, bir anlam taşımanın ötesinde, toplumun değerlerini, normlarını ve pratiklerini de barındırır. Bugün ele alacağımız “ilmek” ve “ilmik” gibi iki benzer kelime de bu açıdan son derece dikkat çekicidir. İki kelime arasındaki fark, sadece bir harf farkından ibaret gibi görünebilir, ancak aslında bu fark, toplumsal yapılar ve kültürel pratikler arasındaki ince çizgileri anlamamıza yardımcı olabilir. Bir araştırmacı olarak, dilin toplumsal normlarla, cinsiyet rollerinin de dil ve pratiklerle nasıl…

Osmanlı İmparatorluğu, tarihi boyunca pek çok farklı sosyal ve kültürel yapıyı içinde barındırmış bir medeniyet olarak, toplumsal roller ve görevler konusunda derin bir çeşitlilik sunmuştur. Özellikle Osmanlı sarayında, şehzadelerin eğitim süreci oldukça sistemliydi ve bu süreçte onların öğretmenleri, devletin yönetici sınıfını şekillendirecek en önemli figürlerden biriydi. Ancak, bu öğretmenler yalnızca eğitim vermekle kalmaz, aynı zamanda şehzadeleri devletin liderlik rolüne hazırlarken toplumsal cinsiyet ve sosyal adalet gibi derinlemesine dinamiklerle de ilgilenirlerdi. Peki, Osmanlı’da şehzade öğretmenlerine ne denir? Bu soruyu yanıtlamak, yalnızca tarihi bir bilgi edinmekle kalmayıp, aynı zamanda toplumsal yapıyı ve o dönemin liderlik anlayışını anlamamıza yardımcı olur. Bu yazıda, Osmanlı’daki…

Erzi Kırık: Toplumsal Yapının Derinliklerinde Bir Kavram Bir Sosyologun Gözünden: Toplumsal Yapılar ve Bireyler Arasındaki Etkileşim Sosyoloji, toplumsal yapıların bireyler üzerindeki etkilerini, bireylerin toplumu nasıl şekillendirdiğini anlamaya çalışan bir disiplindir. Bir sosyolog olarak, her gün karşılaştığımız basit görünümlü, fakat derin toplumsal anlamlar taşıyan kavramlar, toplumsal normları ve dinamikleri çözümlemek için oldukça önemli ipuçları sunar. Bu yazıda, halk arasında “Erzi kırık” olarak bilinen, kökeni ve anlamı yüzyıllara dayanan bir ifadeyi inceleyeceğiz. Sadece kelime anlamı değil, toplumsal bağlamdaki derinlikleriyle de ele alacağız. Erzi Kırık: Toplumun Yansıması Erzi kırık, halk arasında genellikle bir kişinin fiziksel ya da psikolojik olarak kırılgan ve zayıf olduğunu…

Laden Çayı Nedir? Bir Demde Gömülü Hikâye Bazen hayat, sadece bir bardak çayı yudumlamak kadar basittir. Ama o çayı yudumlarken, içinde kaybolduğumuz bir hikâyeye dalmak, başka bir dünyanın kapılarını aralamak da mümkündür. İşte size anlatmak istediğim, bazen tek bir yudumda dünyayı değiştirebilecek bir çay: Laden Çayı. Hikâyemiz, iki farklı bakış açısının birleştiği bir anı anlatacak. Bir yanda Okan, mantıklı, çözüm odaklı ve genellikle stratejik bir düşünceyle yaklaşan bir adam, diğer yanda ise Zeynep, empatik, insan ilişkilerine değer veren ve duygularına derinden bağlı bir kadın. Her ikisi de, hayatlarının bir noktasında, onların yaşamını değiştirecek bir çayı keşfedeceklerdir. Ama o çay, belki…

Akıllı Dolgunun Farkı Nedir? Siyaset Bilimi Perspektifinden Bir Değerlendirme Siyaset bilimi, toplumsal düzeni ve güç ilişkilerini anlamaya çalışırken, genellikle teknolojik yeniliklerin bireyler ve topluluklar üzerindeki etkilerini de göz önünde bulundurur. Her yeni teknoloji, toplumsal yapıları yeniden şekillendirebilir ve güç dinamiklerini dönüştürebilir. Akıllı dolgu, diş hekimliğinde yeni bir dönem başlatan bir yenilik olarak, sadece sağlık alanında değil, aynı zamanda toplumsal, kültürel ve siyasal bir çerçevede de analiz edilmesi gereken bir olgudur. Diğer taraftan, teknolojinin toplumdaki etkileri genellikle iktidar ilişkileri, ideolojik yapılar ve vatandaşlık anlayışları üzerinden şekillenir. Akıllı dolgunun ortaya çıkışı, sadece bir sağlık devrimi değil, aynı zamanda daha geniş bir toplumsal…

3 Gündür Kabızım, Ne Yapmalıyım? Kabızlık (tıbbi terimiyle “konstipasyon”), birçok insanın zaman zaman karşılaştığı rahatlatıcı olmayan bir durumdur. Özellikle “yaklaşık üç gündür bağırsak hareketim olmadı” şeklinde bir durum yaşıyorsanız, alarmı tamamen çalmadan önce neler yapabileceğinizi bilmek önemlidir. Bu yazıda üç gündür süren kabızlığın olası nedenlerini, tarihsel arka planını, bugünkü akademik tartışmaları ve pratik önerileri ele alacağız. Tarihsel Arka Plan Kabızlıkla ilgili kayıtlar antik çağlara kadar uzanır. Örneğin eski Mısır’da papiruslarda bağırsak hareketleriyle ilgili gözlemler vardır; Hipokrat çağında “bağırsakların düzeni” sağlık göstergesi sayılmıştır. İnsanlık tarihi boyunca lifli besinlerin bağırsak sağlığı üzerindeki etkisine dikkat edilmiş; 19. yüzyıla gelindiğinde modern diyetteki yapaylaşma, işlenmiş gıdaların artışı ve…

Kursiyer Maaşı Ne Kadar? Tarihsel Arka Plan, Güncel Durum ve Akademik Tartışmalar Bireylerin iş gücü piyasasına hazırlanmaları, meslek sahibi olmaları ve toplumda ekonomik olarak yer edinmeleri açısından “kursiyer maaşı” gibi destekler önemli rol oynar. Bu yazıda, kursiyer maaşının ne olduğu, tarihsel gelişimi, günümüzde nasıl uygulandığı ve akademik dünyada nasıl değerlendirildiği üzerine analitik bir inceleme yapacağım. kursiyer maaşı kavramını netleştirerek, somut rakamlarla 2025 güncel durumu da aktaracağım. Tarihsel Arka Plan Türkiye’de kursiyer maaşı ya da diğer adıyla kurs katılım desteği, büyük ölçüde devletin işsizlikle mücadele ve mesleki eğitim politikalarının bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. 1980’lerden itibaren neoliberal dönüşümle birlikte, klasik istihdam politikaları yerini daha esnek,…

İstifçilik Hastalığı Neden Olur? Güç İlişkileri ve Toplumsal Düzen Üzerine Bir Siyaset Bilimi Analizi Toplumsal Güç Dinamikleri ve İstifçilik: Derinlemesine Bir Sorgulama Toplumlar, varlıklarını sürdürebilmek için belirli güç dinamiklerine ve toplumsal düzenlere dayanır. Bu düzen, bazen açık, bazen de görünmeyen ilişki ağlarıyla şekillenir. Siyaset bilimcileri, toplumsal yapıyı incelediklerinde, iktidar ilişkilerinin, kurumların ve ideolojilerin bu yapıları nasıl biçimlendirdiğini tartışırlar. İstifçilik hastalığı, genellikle ekonomik, psikolojik ve toplumsal temelleri olan bir fenomen olarak görünse de, aslında çok daha derin siyasal bir boyuta sahiptir. İstifçilik, bireylerin kaynakları biriktirerek, envanterlerinde fazla mal ve eşya biriktirmeleri olarak tanımlanabilir. Ancak bu birikim, bazen sadece maddi bir hastalık…